Komunikacja umożliwia nam życie – bez niej nie moglibyśmy porozumieć się ze sobą. Co jednak mają zrobić ludzie, którzy z komunikacji są (przynajmniej częściowo) wykluczeni? Na te i inne pytania postara się odpowiedzieć ten artykuł!

Październik jest miesiącem komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC). Komunikacja taka umożliwia porozumiewanie są osobom, które albo nie są w stanie mówić (zatraciły tę zdolność bądź nigdy jej nie nabyłby), lub też takim, których zdolności są w tym zakresie w pewien sposób ograniczone

Zacznijmy może od tego, czym jest AAC. Komunikacja alternatywna i wspomagająca polega na używaniu w komunikacji nie dźwięku (jak dzieje się to w przypadku mowy), a różnych innych znaków niewerbalnych. Znakami tymi mogą być gesty, obrazy, symbole lub przedmioty. Celem AAC jest umożliwienie ludziom, u których występują zaburzenia mowy, nie tylko porozumieć się ze światem w sprawach codziennych, ale też wyrazić własne myśli, uczucia czy stany emocjonalne.

Istnieją różne systemy stosowane w AAC. Często wymagają one pewnych pomocy – przedmiotów, obrazków czy innych rekwizytów, które mają pomóc osobie zainteresowanej w porozumieniu się z drugim człowiekiem. Warto wspomnieć przede wszystkim dwa systemy, zaliczane do komunikacji alternatywnej i wspomagającej:

• PECS: jest to system polegający na wymianie symboli pomiędzy partnerami komunikacji. Jego celem jest przede wszystkim zachęcenie osoby dotkniętej przez zaburzenia mowy do nawiązywania interakcji z innymi partnerami komunikacyjnymi poprzez fizyczną wymianę wspomnianych powyżej symboli, będącymi nośnikami pewnego znaczenia. System PECS służy rozwojowi komunikacyjnemu – najpierw uczy przekazywania pojedynczych jednostek informacji (symboli, odpowiedniki pojedynczych słów), następnie zaś łączenia ich w ciągi znaczeniowe (odpowiedniki zdań).
• MAKATON: system ten opiera się na dwóch częściach składowych: symbolach graficznych oraz gestach – co ciekawe, możliwa jest sprawna komunikacja nawet przy użyciu tylko jednego z tych dwóch elementów! Polega na naśladownictwie pewnych gestów i zachowań, umożliwiając za ich pomocą porozumiewanie się z otoczeniem.

Jak można zauważyć, systemy AAC polegają głównie na rozwoju komunikacyjnym, mającym pozwolić osobie dotkniętej zaburzeniami mowy sprawne przekazywanie pewnych informacji i idei swojemu rozmówcy, a także ich odbieraniu i przetwarzaniu. O tym, jak może wyglądać porozumiewanie się przy pomocy komunikacji alternatywnej i wspomagającej można przeczytać tutaj: http://centrum-neurorehabilitacji.pl/komunikacja-alternatywna-wspomagajaca-aac/komunikacja-alternatywna-i-wspomagajaca-jak-zaczac/

Na początku wspomnieliśmy, że AAC dotyczy przede wszystkim dwóch grup osób: takich które albo nie są w stanie mówić (zatraciły tę zdolność bądź nigdy jej nie nabyłby), lub też takim, których zdolności są w tym zakresie w pewien sposób ograniczone. W wypadku tych pierwszych stosuje się komunikację alternatywą. Wyżej wspomniane systemy mają na celu w całości zastąpić im mowę, stając się podstawą przekazywanych przez nie komunikatów. W wypadku drugiej grupy osób nacisk kładzie się na komunikację wspomagającą – ma ona jedynie ułatwić danej osobie (np. mówiącej niewyraźnie) porozumiewanie się, systemy te nie mają jednak w całości zastąpić użytkowanej dotychczas komunikacji werbalnej, a jedynie stanowić jej uzupełnienie.

W AAC, jak już wspominano, można używać różnych systemów znaków, między innymi:

• gestów: znaki manualne pozwalają w prosty sposób, często bez potrzeby dodatkowych pomocy, porozumiewać się ze światem. Przykładem systemu operującego na gestach jest język migowy;
• obrazków: grafik, mających reprezentować poszczególne słowa, pojęcia czy idee. Systemem tego typu są na przykład piktogramy;
• dotyku: w komunikacji wykorzystywane są bodźce czuciowe, porozumiewanie zachodzi zaś poprzez zmysł dotyku. Sposobem komunikacji opierającym się na dotyku jest chociażby alfabet punktowy;
• łączone: często jeden system wykorzystuje elementy kilku różnych systemów, łącząc je w spójną, wzajemnie uzupełniającą się całość.

Dzięki tak zróżnicowanym sposobom przekazywania komunikatu możliwe jest sprawne porozumiewanie się między nadawcą a odbiorcą.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca, operując tak zróżnicowanymi metodami, umożliwia osobom wykluczonym komunikacyjnie sprawne porozumiewanie się z otoczeniem. Pamiętajmy zatem, że październik to miesiąc AAC – komunikacji, która sprawia, że ci, którzy nie mieli głosu, otrzymują go.

Źródła:

Komunikacja alternatywna i wspomagająca- jak zacząć? Centrum Neurorehabilitacji

E. Wika, Komunikacja alternatywna i wspomagająca AAC

A. Smyczek, Komunikacja wspomagająca i alternatywna AAC

A. Urbaniak, Komunikacja alternatywna i wspomagająca